Mâm ngũ quả được bày trí ngày tết lại có ý nghĩa rất quan trọng trong mỗi gia đình Việt vào ngày Tết cổ truyền, trước tiên là để thờ cúng, tỏ lòng thành kính với ông bà, tổ tiên của mình, sau là sẽ khẩn cầu mong một năm mới an khang thịnh vượng, sung túc đủ đầy cho gia đình. Mặc dù đã qua rất nhiều năm với nền văn hóa dần thay đổi, phong tục trưng mâm ngũ quả ngày tết vẫn được các gia đình Việt Nam thực hiện như một nghi thức bắt đầu đón chào năm mới.
Mục Lục
Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày tết
Mâm ngũ quả là mâm quả gồm 5 loại quả khác nhau, được trưng bày trịnh trọng trên bàn thờ gia tiên ngày Tết. Mang ý nghĩa chung sâu sắc là dâng cúng tổ tiên thể hiện lòng hiếu thảo. Và ước mong những điều tốt lành trong gia chủ. Là một phần không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền của dân tộc ta.
Ngoài ra, 5 loại quả trên mâm còn mang ý nghĩa cầu mong một năm mới. Có một cuộc sống viên mãn, hạnh phúc như “ngũ phúc lâm môn”: phúc, quý, thọ, khang, ninh. Trong tiếng Hán, “phúc” mang nghĩa điều tốt lành, may mắn; “quý” trong phú quý. Mang nghĩa giàu có, sung túc; “thọ” mang nghĩa sống lâu trăm tuổi, “khang” trong an khang. Mang nghĩa khỏe mạnh, “ninh” trong an ninh, mang ý nghĩa bình yên. 5 loại quả còn tượng trưng cho 5 ngũ hành trong phong thủy gồm kim (kim loại), mộc (cây cối), thủy (nước), hỏa (lửa), thổ (đất). Những yếu tố này tượng trưng cho quy luật của vạn vật dung hòa với đất trời. Và có những màu sắc riêng đặc trưng.
Truyền thống của người Việt Nam
Theo truyền thống của người Việt Nam. Ngày Tết, nhà nào cũng chuẩn bị mâm ngũ quả để cúng gia tiên. Và thể hiện những ước muốn của mình cho năm mới đến. Năm là số quả trong mâm tượng trưng cho sự sống, theo quan niệm của người xưa tượng trưng cho năm yếu tố ngũ hành: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Ngoài ra, số 5 là số lẻ tượng trưng cho sự phát triển, sinh sôi, nảy nở.
Việc trưng mâm ngũ quả miền Bắc và miền Nam khác nhau do quan niệm mỗi miền. Và ngày nay cũng không quá khắt khe trong việc chỉ chọn 5 loại quả. Tuy nhiên nếu khéo chọn sao cho hài hòa âm dương ngũ hành. Không những đem lại giá trị thẩm mỹ mà còn thúc đẩy sinh khí, hưng vượng cho gia chủ nhân dịp xuân về. Xét về mặt âm dương ngũ hành, mâm ngũ quả hài hòa nên có các yếu tố bổ sung, tương hỗ cho nhau. Giống như bản chất cuộc sống trong tự nhiên và xã hội. Cần cân đối giữa những trái cây có màu xanh hay màu nhạt, dịu mát. Tượng trưng cho âm với các màu nóng như đỏ cam, vàng rực – tượng trưng cho dương.
Người Việt cũng chuộng hành thổ (sinh kim, tiền tài) và mộc (phát triển, nảy lộc, bám rễ lâu bền) nên mâm ngũ quả chủ yếu là các trái có vị ngọt (thuộc thổ) như lê, dưa hấu, đu đủ, xoài…. và những trái có vị chua (thuộc mộc) như bưởi, cam. Ngày Tết, người miền Bắc hay bày đào, quất; còn người miền Nam thì trưng mai vàng.
Chọn theo hành mệnh gia chủ
Nhưng theo phong thủy, việc chọn cây là chọn theo hành mệnh gia chủ làm chủ đạo. Rồi bổ sung thêm hành sinh chủ và hành chủ sinh, điểm xuyết hành chủ khắc tại các vị trí xấu. Còn lại để tự nhiên và bố trí theo công năng, thẩm mỹ.
Ví dụ, một ngôi nhà mà gia chủ thuộc hành kim. Nhà sơn màu trắng hoặc ghi sáng thì nên chọn các cây có tán tròn, đặt trong chậu vuông hoặc tròn (thổ sinh kim). Đồng thời có thể thêm một số cây thủy sinh để kim sinh thủy. Cũng nên căn cứ vào đặc tính của nơi bố trí cây chứ không chỉ thuần yếu tố cá nhân. Vì có lúc khắc lại tốt hơn là sinh. Ví dụ, nếu phòng khách có sơn mảng tường màu đỏ hoặc cam (thuộc hỏa) thì hãy chọn cây có dạng thấp và nhấp nhô, tán tròn, lá xanh đậm (thuộc kim và thủy, là hai hành xung khắc với hỏa) để giảm bớt tính của hỏa.
Sân nhà vuông vức, tường xung quanh kín (thuộc thổ). Thì nên dùng cây thuộc hai hành mộc (cây lá có màu xanh, chậu đá xanh) và thủy (những cây trồng trong nước, chậu màu xanh lam hoặc thủy tinh trong suốt). Dể khắc chế tương tác, giảm đi sự bằng phẳng vuông vức đơn điệu. Nếu trong trường hợp này dùng cây hành hỏa (cây có hoa lá màu đỏ hoặc cam, dáng cây nhọn) nhằm tương sinh thì lại càng làm cho không gian thêm ngột ngạt.